Wat moet je met energie die zelf bepaalt wanneer ?
Tennet waarschuwt voor leveringszekerheid van onze elektriciteit (Volkskrant 14-1-2021), doordat meer duurzame opwek zal komen en minder traditionele centrales. Als er in Nederland en op zee geen wind en zon staat, moet de elektriciteit ergens anders vandaan komen. Deels is dat vanuit import, maar vooral vangen we dat op met gascentrales, in 2021 46% van onze elektriciteit. Daarvan moet bijna evenveel vermogen draaiklaar staan als er duurzame energie uit zon en wind is gebouwd, in 2021 24% van onze elektriciteit. We hebben dus een dubbel uitgevoerd opweksysteem nodig, veroorzaakt doordat we niet altijd kunnen rekenen op zon en wind.
In de jaren tachtig vond onze SEP (Samenwerkende Energie Producenten) dat de kleine windmolentjes maar 6 cent vergoeding behoefde te krijgen voor elke kilowattuur elektriciteit. De andere 6 cent kregen ze anders dan in Duitsland niet, omdat dat een vergoeding was voor beschikbaar gesteld vermogen. Want op windmolentjes kon de elektriciteitsvoorziening niet rekenen, die kan je niet naar behoefte aan- of uitzetten. Later stelde ook Nederland echter verplicht dat duurzame energie ten alle tijde opgenomen moest worden, en dat andere centrales dan maar flexibel de vraag moesten opvangen. De kosten daarvan vielen destijds nog wel mee, maar dat zal volgens Tennet veranderen: wie wil nog een gascentrale exploiteren, als die de helft van de tijd stil moet staan ?
Wat het artikel niet noemt, is dat die kosten van reserve-opwek zouden moeten rusten op die duurzame energie zelf, die de onbetrouwbaarheid veroorzaakt. Net zoals de SEP stelde, zou de duurzame energie dan maar ongeveer de helft waard zijn, om met de rest van de financiële opbrengst de betrouwbaarheid van onze elektriciteitslevering weer op niveau te kunnen brengen.
Of eerst waterstof maken
Een oplossing is natuurlijk om met duurzame energie een belangrijk deel om te zetten in waterstof, dat opgeslagen kan worden over de fluctuaties over een dag of zelfs over het winterseizoen heen. Maar ook dat kost een dubbele uitvoering. Want om groene waterstof te maken en waar nodig weer elektriciteit terug te maken gaat orde 50% energie verloren. Wel kunnen twee windparken of twee zonneparken dan tellen als één, die via waterstof de hele dag kan leveren zoals een gascentrale. Maar dan dus opnieuw is door de dubbele uitvoering en omzettingen de elektriciteitsproduktie van duurzame energie grofweg slechts de helft waard. Het is dus niet zo dat gascentrales niet meer zullen kunnen concurreren met duurzame energie, maar iemand moet de kosten dragen van leveringszekerheid.
Dat is niet op te lossen met ontelbare (thuis)accu’s, zeker als warmtebehoefte en de industrie worden betrokken. Tennet stelt ook nog voor om zon op privé-daken geen vergoeding voor teruglevering meer te geven. Maar gaat er daarbij aan voorbij dat woningen dan maar zelf opdraaien moeten voor extra kosten van een thuisbatterij. De zo logische opwek met zon op eigen daken gaat zo ook maar de helft waard zijn. Daarmee wordt een hindervrije vorm van duurzame opwek van zon op daken beknot.
Het doel van het Klimaatakkoord om 35 TWh opwek van zon en wind op land te hebben in 2030 is nu al bereikt. Maar vanaf nu is dus verdubbeling nodig, om milieu, grondstoffen en handelsbalans te sparen. Een halve kWh is niets, voor leveringszekerheid is een hele kWh nodig.
Wordt dit betrokken in de RES ?
Nog duidelijker wordt dat anders gekeken moet worden naar CO2- of energetische zelfvoorziening van gemeenten. Het is sowieso al dubieus dat alle andere goederen wel over de gemeentegrens ge-importeerd of ge-exporteerd worden, maar dat energie precies daar geproduceerd zou moeten waar het wordt verbruikt. Dat doen we ook niet voor de behoefte aan tomaten of Mercedessen. Natuurlijk is zon-op-dak gecombineerd met een thuisaccu en een slimme lastregeling een oplossing voor netcongestie. Maar in het algemeen is verdubbeling van het aantal windparken over geheel Nederland een ondragelijke visie in het al volle Nederland. Laat staan de extra bekabelingen die op land een veelvoud aan landschap en procedures kost. En zo verspreid waterstof aanmaken brengt ons ook terug naar het stadsgas van decennia terug. Concentratie bij de grootste afnemers met al goede hoogspanningsverbindingen lijkt beter voor de inwoners en het landschap.
Mogelijkheden op de Noordzee en in een open economie
Daarvoor biedt de Noordzee volop ruimte, planologisch al tot 4 maal onze elektriciteitsbehoefte. We liggen achter bij realisatie van wind op zee, zowel ten opzichte van doelstellingen op land, als in vergelijk met onze Noordzee-buren. Gelukkig wordt op onze Noordzee veel in gang gezet door Tennet en onder de visies van TNO. Nu moet de overheid wel nog de aanbestedingen van windparken op zee versnellen en dus: minstens twee maal zo snel en twee maal zo veel. Dat kan inclusief bekabeling al zonder subsidie en met de schaalvergroting in waterstofomzetting kunnen misschien wel twee windparken voor de leveringsvaste opbrengst van één gebouwd worden!
Duurzame energie wordt, nee is dus al tweemaal zo duur, laat het niet ook nog onze leefomgeving dubbel aantasten. En wat 2050 betreft: waterstof kan in zonnige gebieden veel goedkoper aangemaakt worden. Het importeren van waterstof uit het buitenland binnen of buiten Europa maakt nu al een belangrijk deel uit van de scenario's voor 2050. Te zien is dat wie Regionaal regelt de mogelijkheden van een internationaal open economie met dan goedkope waterstof (w.o. Rotterdam) negeert:
