Goede Ruimtelijke Ordening

In de Tweede Kamer is besloten doelstellingen te behalen zoals in "Parijs" is gesteld. De rechtbank in Nederland is daarbij (ook technisch) van oordeel dat het als recht van de mens gezond zou zijn minder CO2 te produceren. Tot zover alles helder. Maar voor de regering is er 1 probleem: De overheid mag wettelijk geen energie produceren. Dus er kunnen geen taakstellingen of een realisatienorm opgelegd worden naar lagere overheden. In de Elektriciteitswet/CHW is daarom simpel dan maar geen realisatienorm vastgesteld bij ministeriele AMvB. De overheid kan wel via een Bestemmingsplan gebieden aanwijzen waar voor (duurzame) energie ruimte wordt geboden. En in de RO-wet kan een Provincie of het Rijk gemeenten dreigen het eventueel zelf te regelen: in plaats van een Bestemmingsplan komt dan een Inpassingsplan voor Energieparken van hogerhand.

Maar dreigementen van top-down bevorderen niet de maatschappelijke acceptatie. In het polderland is het Klimaatakkoord daarom een bijzonder fenomeen. Door allerhande goedwillende partijen en gemeenten aan tafel te zetten is er een akkoord ontstaan, waarin gemeenten van onderaf zichzelf "taken" van zelfvoorziening en/of CO2 vermijding opleggen. Het werkmiddel is niet langer interprovinciale afspraken (IPO), maar afspraken binnen een kleine groep gemeenten die samen een regio vormen. Als regio moeten zij een plan aan de Minister voorleggen hoe hun regio(gemeenten) aan deze doelstelling gaan voldoen. Dat plan heet een Regionale Energie Strategie (RES). Gelukkig voor de Minister voelen veel gemeentelijke politieke partijen zich verantwoordelijk en wordt er hard gewerkt aan die plannen, die nogal gevolgen zullen hebben voor Nederland, maar ook voor de verdeling van lasten en lusten bij omwonenden van de Energieplannen. Er wordt zelfs overboden om de lat hoger te leggen of doelen sneller te bereiken.

Een van de gevolgen kan zijn dat het gemeenten niet genoeg is slechts gebieden aan te wijzen, er zal toch ook duurzame energie geproduceerd moeten worden.  Dat dit initiatiefnemers tot natuurlijk bondgenoot maakt en omgekeerd ligt voor de hand, soms ten koste van kleine burgerrechten van de omwonenden. Geen gehoor wordt gegeven aan de meermalen geuite wens van de windbranche (NWEA), dat de overheid zelf locaties aanwijst en daarvoor dan concessies voor exploitatie van die publieke ruimte in aanbesteding brengt. Gemakkelijker is het om in het schemerdonker of op klaarlichte dag een enkele willekeurige ontwikkelaar in de arm te nemen en die te faciliteren opdat uiteindelijk daadwerkelijk duurzame energie wordt geproduceerd. Het is aanlokkelijk voor overheden om dan zijn belangen en zijn locatie te bevorderen in locatiekeuze kaders, met het risico dat belangen van omwonenden worden vergeten. Het NLVOW beschikt over een WOB-document waarin een ambtenaar meldt de ontvangen zienswijzen zo weer te zullen geven in een Zienswijzennota, dat dit een plan voor een bepaald windpark niet zou frustreren. En onze Raad van State stapte daar vrolijk overheen, want anders komt er niets van Parijs terecht, zoals lijkt toegepast op letterlijk alle argumenten in alle raadszaken over windparken vanaf 2017.

Wat ook niet helpt, is dat het realiseren van RES plannen veelal bij de afdelingen Ruimtelijke Ordening worden weggehaald, en worden behartigd door de afdelingen Economie en Klimaat, of iets van Milieu. Daarmee let de RO minder op en vinden ze het allang goed als het maar vergunbaar is. Want dat zou dan de "goede ruimtelijke ordening" betekenen. Als ook nog de Omgevingsvergunning in handen is van de "taakhouders realisatie duurzame energie" zijn de omwonenden de klos. Het belang van realisatie van de RES gaat dan al snel boven de zorgplicht Activiteitenbesluit en boven een goede en transparante ruimtelijke afweging.  Zo is er nu een windpark waar als enige ruimtelijke afweging in de locatiekeuze resteerde "dat iedereen nu kan zien dat het er hard kan waaien", hetgeen standhield bij onze Raad van State.

Het is dus te hopen dat niet alleen de participatie van direct omwonenden (tot 50% eigendom van het Energiepark) gestalte krijgt, maar dat ook de bestuurders en ambtenaren verantwoordelijk voor RO en Omgevingswet hun werk vasthouden. Dan kan een optimum bereikt worden tussen realisatie van de energietransitie en de eerlijke en onderbouwde verdeling van lusten en lasten daarvan. Gelukkig valt het tot nu veroorzaakte gebrek aan maatschappelijke acceptatie ook onze bestuurders op, en spreken veel lagere overheden nu eerder met haar burgers zelf, dan met aanbieders/ontwikkelaars.