De RES onderuit: Provincies kunnen het niet laten

De RES begon zo mooi, van onderaf bezien of en waar welke duurzame energie een plaats zou kunnen krijgen. Gaandeweg werd de vrijwilligheid omgebogen naar alsof de RES bieding een verplichting zou zijn. Dat heb je als je vrijwillig begint en binnen een RES en binnen de NPRES je verteld wordt dat je er niet onderuit zou kunnen. De biedingen liepen dan ook ongemerkt op tot ver boven de doelstelling van de basis van de RES: het Klimaatakkoord.  De Minister Jetten hoogde echter de doelstelling van het Klimaatakkoord van 35 TWh/jaar duurzame opwek op land NIET op. Tegelijk wil de NPRES de overbiedingen zien als "bestuursrechtelijk", alsof gemeenten er aan zijn te houden. En er zijn intussen Provincies die uitgaande boven de RES-biedingen nog extra wind op land willen toevoegen, terwijl zij na het al bereikte doel geen enkele taakstelling hebben.

Argument van de Provincies Utrecht, Gelderland en Overijssel is dat er nooit genoeg duurzame energie opgewekt zou worden, terwijl onze Noordzee al 13e provincie royaal t/m 2050 in windenergie kan voorzien. Die optie is consequent als alternatief weg gelaten in waar al milieu-effectrapportages zijn uitgevoerd voor die uitbreidingen door de provincies. Dat vult meteen hun tweede argument in, dat de verhouding tussen wind en zon zou moeten worden verbeterd.

Het PBL houdt er rekening mee dat de overbiedingen lager zullen uitpakken, o.m. door gewijzigde visie op de leefbaarheid. Dat was precies de reden van Het Klimaatakkoord om na 35 TWh/jaar op land alles naar de Noordzee te verwijzen. Ook Gelderland zal medio 2025 de RES 1.0 herijken, waarbij elke regio bekijkt of de manier waarop het bod van RES 1.0 kan worden gehaald, nog actueel is. Door nieuwe ontwikkelingen, zoals netcongestie, de normen voor windenergie en nieuw beleid voor zon op land, kan het zijn dat locaties uit de RES 1.0 niet meer geschikt zijn. Maar intussen houdt Gelderland vast aan positief beslissen op aanvragen voor windparken.

Daarom spraken wij in / zonden wij toe aan de provincies Utrecht en Overijssel het volgende:
================================================================================================

Schriftelijke bijdrage aan “Vergadering Inspraakbijeenkomst zon- en windbeleid 18-09-2024” Provincie Overijssel

Van NLVOW, Nederlandse Vereniging van Omwonenden Windturbines
Het is mooi dat de provincie Overijssel haar burgers wil horen, in dit geval heeft de NLVOW contact met mensen in een aantal locaties in de provincie, die mogelijk een toekomstige omwonende van windturbines zullen worden. Zij moeten in hun vrije tijd en zonder budget of vergoeding zelf reageren op de stapels betaalde onderzoeken en beleidstukken. Als NLVOW richten we ons ook, eveneens onbezoldigd, op het grotere geheel van wind op land in Nederland. Daarbij menen wij steeds te moeten wijzen op nut en noodzaak en verdeling van lusten en lasten. 

Heilige ambitie of niet, maar als je iets wilt, doe het dan goed, en niet met verwarring van doel en middelen. 

Over die goede methode is het Klimaatakkoord 2019 duidelijk geweest; doe het van onder af, door gemeenten in regioverband te vragen waar en hoe zij vrijwillig mogelijkheden zien voor de duurzame opwek van elektriciteit. Ongeacht of dit met zon of wind op land is. Dat is het verzoek geworden om vrijwillig visie te ontwikkelen in een Regionale Energiestrategie RES. En er is niet voor niets een einde gesteld aan de negatieve effecten ervan: Voor 2030 is een doel gesteld van 35 TWh/jaar duurzame energie op land. 

En dat doel is inmiddels behaald, volgens PBL eind vorig jaar al, met zeer grote waarschijnlijkheid ^{voetnoten [1] [2]}. Vanaf dat moment stelt het Klimaatakkoord ^{voetnoot [3]} dat afgesproken is  om te stoppen met verdere uitrol van wind op land en zon op veld, en zelfs te stoppen met het eventueel ophogen van de doelstelling, indien er voldoende ruimte voor extra wind op zee wordt gevonden. Dat laatste is reeds gebeurd, waarbij reeds voor ca. 70 GW wind op zee planologisch is aangewezen, goed voor meer dan 3 maal het gehele huidige verbruik. Daarmee zijn alle doelen ook voor 2050 afgezekerd, zelfs ook zonder toevoeging van wind op land ^{voetnoten [4] [5]}. Dat kan via vele scenario’s, ook al houdt het INEK ^{voetnoot [6]} en het NPE ^{voetnoot [7]} zonder motivatie voor het gemak één lijn aan waarin windparken op land een weinig toenemen.

Ook Minister Jetten heeft zich uitgesproken in een Kamerbrief ^{voetnoot [8]} dat het doel van 35 TWh/jaar per 2030 niet behoeft te worden opgehoogd. Over de  “overbiedingen” van RES 1.0 tot 55 TWh/jaar stelt het NPRES vervolgens tegen het Klimaatakkoord in, dat dit “democratische besluiten” zouden zijn, waarmee gewoon verder zou kunnen worden gegaan. Maar het Nationaal Programma NPRES is niet meer dan het servicepunt om gemeenten te helpen bij de voortgang van de RES. Desondanks komen zij onterecht op vele gemeenten over als een pressie vanuit het nationale bestuur. Maar een RES-bieding is niet bestuurlijk bindend voor gemeenten. Een aantal gemeenten hebben inmiddels wel hun informele bieding RES 1.0 inderdaad omgezet in wettelijk en democratisch ruimtelijk beleid. Het PBL ziet echter dat de gezamenlijke dialoog van RES 1.0 in een aantal regio’s inmiddels onder druk is komen te staan, door netcongestie of veranderde visie op leefbaarheid.

Een aantal andere gemeenten houdt vast aan hun bieding zonder extra windparken in hun regio of gemeente. Maar zij zien nu dat de Provincie zich ermee bemoeit. Een Provincie is wel partner in het Klimaatakkoord en daarmee in de RES, maar heeft geen enkele taakstelling meer, sinds het bereiken van 35 TWh/jaar vergunde en gesubsidieerde energieparken. Dat betekent o.m. dat een provincie in 2024 geen enkel hoger maatschappelijk belang heeft om een willekeurige gemeente te overrulen met een provinciaal projectbesluit voor een windpark. Een mening van de Provincie dat meer duurzame energie of zelfs speciaal meer windenergie nodig zou zijn, kan niet gestoeld worden op Rijksbeleid en kan ook niet een gemeentelijk beleid terzijde zetten. Dit zou ook geheel ingaan tegen de gedachte van het Klimaatakkoord en vele overheidspublicaties, om met draagvlak van onderaf de energietransitie vorm te geven. 

De Omgevingswet ^{voetnoot [9]} gaat uit van het subsidiariteitsbeginsel (decentraal, tenzij) dat gemeenten in principe de primaire verantwoordelijkheid dragen. Gemeenten mogen hun bevoegdheid als bevoegd gezag overdragen aan de provincie, o.m. op grond van de omvang uit de Energiewet. Maar omgekeerd vereist de Omgevingswet dat provincies bij een provinciale Interventie hun acties motiveren, waarmee de nadruk ligt op een zorgvuldige afweging van subsidiariteit en proportionaliteit. Het is duidelijk dat een RES-bieding terzijde leggen daar niet toe behoort. Een provincie kan ook al vanuit de Provinciewet ^{voetnoot [10]} en het Thorbecke-huis geen nationale belangen behartigen, indien strijdigheid ontstaat met de manier waarop het Rijk of een gemeente deze behartigt.

Beste Provincie, wees blij dat de doelen voor zowel 2030 als 2050 geheel binnen bereik zijn gekomen. En dat kan in vele scenario’s en dus zelfs zonder toevoeging van windturbines op land. Besteed liever beleid aan opslag om instabiliteit en de netcongestie vanuit onberekenbare elektriciteitsproduktie te verhelpen ^{voetnoot [11]}. In augustus dit jaar is al bijna 16% van de duurzame energie stilgezet wegens negatieve prijzen ^{voetnoot [12]}, terwijl we in 2023 al 6 TWh elektriciteit netto exporteerden ^{voetnoot  [13]}, dat is ca. 2000 MW windvermogen op land.

Beste Provincies, een tanker is misschien moeilijk in een bocht te krijgen, maar vaar niet blind door. En speel zeker niet rechtstatelijk vals tegen Gemeenteraden en Rijksbeleid in. Meer wind op land is niet nodig en kannibaliseert slechts de meer efficiënte royale wind op zee [14].

==============================================================================================